Architektura – trwała, użyteczna, piękna i… niezwykle szkodliwa. Przemysł budowlany i użytkowanie budynków odpowiadają za ponad ⅓ światowych emisji CO2, jednej z głównych przyczyn zmiany klimatu.
Miasta i architektura w obecnej skali zaburzają naturalne cykle przyrody, emitują zanieczyszczenia i zawłaszczają kolejne przestrzenie. Jednocześnie nie sposób wyobrazić sobie funkcjonowania człowieka poza architekturą. To dzięki niej jesteśmy w stanie zapewnić godne i bezpieczne warunki życia całym społeczeństwom, tworzyć miejsca codziennej egzystencji rzeszom ludzi na naszym globie.
Antropocen to era człowieka i zmian antropogenicznego pochodzenia, które skutkują katastrofalnym ociepleniem klimatu. Nazwa wystawy niesie w sobie ambiwalencję – jest jednocześnie narcystyczna (mówi o sile wpływu człowieka) i krytyczna wobec stanu współczesnego świata. Chcemy jednak, by osoby ją odwiedzające, nie odchodziły z poczuciem beznadziei. Wciąż możemy zatrzymać lub ograniczyć dalszą degradację naszego wspólnego domu. Struktura tej ekspozycji opiera się na diagramie ekonomii obwarzanka – kompasu na XXI wiek. Wewnętrzną granicą obwarzanka wyznacza podstawa społeczna, czyli minimalne warunki godnego życia człowieka, zewnętrzną – pułap ekologiczny, czyli planetarne granice w obszarach krajobrazu, bioróżnorodności, wody, klimatu, przekształcania gruntów i zanieczyszczeń, których przekroczenie pociąga za sobą nieodwracalne szkody dla przyrody. Pomiędzy tymi dwiema granicami może się znaleźć bezpieczna i sprawiedliwa przestrzeń dla ludzkości. I to w niej widzimy pole do działania architektury.
Mozaika prezentowanych na wystawie przykładów rysuje kontekst współczesnych wyzwań wobec katastrofy środowiskowej i umożliwia ich zrozumienie. Architekturę postrzegamy nie tylko jako efekt globalnych i lokalnych zmian w relacji człowieka z przyrodą, lecz także jako narzędzie kształtujące ten związek. Prezentujemy współczesne i historyczne projekty, realizacje i technologie, które wpływają na środowisko życia wszystkich gatunków i bytów. W przyszłość architektury i jej rolę w każdej z kategorii pułapu ekologicznego zaglądamy poprzez instalacje zaproszonych projektantów i projektantek. Szukali oni sposobów takiego projektowania i funkcjonowania architektury, które nie tylko nie szkodziłyby planecie, lecz także miałyby potencjał regenerujący dla środowiska. Te przykłady udowadniają, że inna architektura jest możliwa.
Twórcy wystawy:
Organizator: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
Współorganizator: m.st. Warszawa
Kurator naukowy: dr hab. inż. arch. Bolesław Stelmach, prof. PŁ
Kuratorzy: Kacper Kępiński, Adrian Krężlik
Udział biorą: Pracownia Architektury Krajobrazu (Marta Tomasiak, Marta Przygoda), Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De Iacobis), Miastopracownia (Barbara Nawrocka, Dominika Wilczyńska), Kasper Jakubowski, Jan Szeliga i Krzysztof Janas, NAS-DRA (Paulina Grabowska, Oliwia Rybczyńska), Jan Domicz, Simone Ruess, BIEL studio (Zofia Strumiłło-Sukiennik, Grzegorz Piotrowicz)
Instalacje dźwiękowe: Dobrawa Czocher, Baasch
Architektura wystawy: Centrala (Małgorzata Kuciewicz, Simone De Iacobis)
Identyfikacja wizualna: Katarzyna Nestorowicz
Opracowanie graficzne wystawy: Jerzy Gruchot (Full Metal Jacket)
Produkcja: Weronika Sołtysiak
Licencje: Mateusz Włodarek
Program towarzyszący: Marta Baranowska, Katarzyna Domagalska, Anna Czarnota
Komunikacja: Joanna Krupa, Dominik Witaszczyk
Redakcja: Urszula Drabińska
Tłumaczenia: Natalia Raczkowska, Dorota Wąsik
Postprodukcja zdjęć: Studio Avantura (Roland Nowak)
Realizacja wystawy: Muh Crew (Jakub Henke, Łukasz Kowalski, Marcelina Dereń, Łukasz Rosiek, Paweł Łasiński, Radosław Jagucki, Kacper Kobus, Piotr Cwaliński, Michał Szulżyk, Krzysztof Mędrek, Kuba Puchatkiewicz)
Makiety: Onimo – makiety architektoniczne
Współpraca: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Warbud SA, Dominika Dragan-Alcantara, Dorota Leśniak-Rychlak (współpraca redakcyjna / editorial collaboration), Aga Sukienniczak (współpraca kuratorska / curatorial collaboration)
Współorganizacja: Anna Brzezińska-Czerska, Monika Komorowska, Katarzyna Sałbut, Artur Wosz, Katarzyna Zachara
Podziękowania: 55architekci, Adrian Bodhi, Afl architects, Agence Ter Paysagistes Urbanistes, Alisma Construction, Ana Tostões, Analog Studio, Ave Bureau, Bal Architektek, Bart Staszewski, Baumschlager Eberle Architekten, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Cave Bureau, Co-haty, David Brichs, De Urbanisten, Domino – grupa architektoniczna, Einszueins Architektur, Emmanuelle Bentz, Empreinte, Fallingwater Projects Western Pennsylvania Conservancy, Fundacja Instytut Architektury, Fundacja Mies van der Rohe, Grün Stadt Zürich, Hassell+, Hans Porochelt, Instytut Dokumentacji Architektury, Biblioteka Śląska, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, Jeju Studio Iwo Borkowicz, Kamil Bańkowski – Irart, Ken Schluchtmann, Kéré Architecture, Kothari Associates, Kuryłowicz & Associates, Lacaton & Vassal, Lindman Photography, Maciej Siuda Pracownia, Major Architekci, Miasto Kraków, Milena Szutkowska-Maj, Modraszek Kolektyw, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Śląskie w Katowicach, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Nathanael Scheffler, Paweł Ulatowski, Philippe Rahm Architectes, Raumlaborberlin, Riegler Riewe Architekten, Sonovision, Studio A4, Surroundings Studio, Telewizja Polska, White Arkitekter, Workplace, X-Architects, XYstudio, Zofia Strumiłło-Sukiennik i Grzegorz Piotrowicz, Zukunftsgeraeusche
Współpraca: Adobe Stock, Agencja Wyborcza.pl, Alamy, Archiwum Architektury Hassana Fathy’ego, Amerykański Uniwersytet w Kairze, Archiwum Fundacji Ośrodka KARTA, East News, Forum Polska Agencja Fotografów, Galeria Le Guern, Grupa ZPR Media, Jakub Rodziewicz, Jan Domicz, Jan Goots, Karol Żurawski, Krzysztof Kalisz/OperatorKamery, Marcin Czechowicz, Michał Młynarczyk, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Paweł Skowera, Polska Agencja Prasowa, Robert Fishman, Simone Ruess, Smith Archiwum, Tomasz Czernicki, Tomasz Kiełkowski Archifoto